Geçtiğimiz Nisan ayında, yolumuz Balkanların en etkileyici topraklarından birine, Saraybosna’a düştü. Hem güzel coğrafyası ve zengin mutfağı, hem de ata topraklarının o civarlarda yer alması çekti bizi Balkanlara… Annelerimizden ananelerimizden yediğimiz meşhur Boşnak böreğini bir de yerinde tadalım istedik. Tabi yalnızca mutfağı değil söz konusu olan, bir yandan da günümüzde hala açık hava müzesi gibi dimdik ayakta duran şehrin, yakın tarihte yaşadığı acılara ve insanların bugünkü yaşamına tanıklık etmek istedik.
Sizleri üzücü savaş hikayeleriyle sıkmak değil niyetim. Ama tarihini bilmeden bir şehri ne kadar gezerseniz gezin, eksik kalırsınız. Biraz tarih, biraz yeme-içme ve bol bol yemyeşil doğa manzarası eşlik edecek bu yazıda sizlere…
Dünden Bugüne Saraybosna
Osmanlı Devleti’nin yönetimine geçmeden önce adı Vrhbosna olan Saraybosna’ya Osmanlı Devleti döneminde “saray ovası” denilmektedir. Günümüzde yerli halkı dahil pek çok insan bunun kısaltması olarak Sarajevo diye hitap ediyor.
Saraybosna’nın ardında yatan hikaye ise oldukça yürek burkucu. Büyük Sırbistan hayali kuran Sırp lider Miloseviç’in sebep olduğu katliamlar sonucu binlerce masum insan öldü, bombalarla toplu katliamlar yapıldı. Bu savaş 1992-1995 yılları arasında toplamda 3,5 yıl sürdü ve 10 binden fazla insan öldü. Ve bu kuşatma savaş tarihinin en uzun kuşatması oldu. Yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz heykel ise, savaşta ölen çocukların anısına yapılmış. Parkın etrafındaki taşlarda çocuklar isimleri ve yaşları yazıyor. Bu hikayeyi unutmayarak gezmek gerek Saraybosna’yı.
Şimdi ise Saraybosna gezimize başlayalım!
Şehrin en büyük caddesi olan Ferhadija Caddesi’nde pek çok dükkan, banka ve ülke elçilikleri bulunuyor. Bu caddenin sonunda ise Osmanlı Çarşısı olarak da adlandırılan Başçarşı var. 19. yüzyılda yangın çıktığı için ilk haline göre küçülmüş olsa da hala en bilindik ve önemli yerlerden biri. Sağlı sollu hediyelik eşya dükkanları ve yiyecek seçenekleri bulunuyor.
Başçarşı’da bulunan Morica Han’a da buraya gelmişken uğramanızı tavsiye ediyoruz. Üzerinde Osmanlı motiflerini taşıyan Başçarşı’nın alt katında kafeler, restoranlar ve dükkanlar bulunuyor. Burada mutlaka bir çay ya da kahve için deriz. Morica Han dışında Başçarşı civarında başlangıç noktası olarak kabul edilen Sebil’i, şehrin en önemli dini yapısı Gazi Hüsrev Bey Cami’yi, ay takvimine göre işleyen tek takvim olduğu düşünülen Saat Kulesi’ni ve Brusa Bedesteni’ni ziyaret edebilirsiniz.
Ferhadija Caddesi’nden Başçarşı’ya doğru giderken yer alan İsa’nın Kalbi Katedrali, şehir için simgesel bir öneme sahip. Oldukça görkemli olan katedral, Bosna Hersek’in en büyük katedrali.
Saraybosna’da görülmesi gereken bir diğer yer Umut Tüneli. Adına yaraşır bir anlamı olan Umut Tüneli, savaş döneminde gıda, ilaç, mühimmat, yaralı ve hasta taşınmasına vesile olarak Bosna ve Saraybosna arasında köprü görevi görmüş. Şimdilerde bir kısmı turistik geziye açık olan tüneli gördüğünüzde, savaşın yürek burkan yüzüyle karşılaşıyorsunuz.
İlginç bir adı ve hikayesi olan İnat Evi ise adını Avusturyalılar’ın evini yıkmasına karşı çıkan nehrin diğer kenarına taşınmasını isteyen inat ev sahibinden alıyor. Şu anda lezzetli Boşnak yemekleri ve şarapları sunan bir restoran olarak kullanılıyor. Biz gitmedik ama mekan oldukça turistik olduğundan, son zamanlarda hizmetinden memnun kalmayan müşteriler olduğunu okuduk.
Hem kendinize hem de sevdiklerinize hediye almak istiyorsanız 15. yüzyıldan bu yana bakır ve alüminyum işlenilen Bakırcılar Çarşısı’na uğrayabilirsiniz. Hem gezebileceğiniz hem de alışveriş yapabileceğiniz bir yer. Hatıra olarak Boşnak çay ve kahve seti alabilirsiniz.
Tarih kitaplarından 1. Dünya Savaşı’nın başlamasına neden olan Avusturya-Macaristan Arşidükü Franz Ferdinand’ın öldürülmesini hatırlıyorsunuzdur. İşte bu olay Miljacka Nehri üzerinde bulunan Latin Köprüsü’nde geçiyor.
Tarihin tozlu sayfalarına doğru yolculuk yapmak istiyorsanız bölgenin en eski müzesi olan Bosna Hersek Ulusal Müzesi’ni ziyaret edebilirsiniz. İçinde arkeoloji, etnoloji, doğal bilimler ve kütüphane bulunuyor. Müzedeki en önemli eser ise 15. yüzyıla ait dünyanın yuvarlak olduğunu anlatan Saraybosna Haggadah’ıdır.
Bunun yanında yaşanan acı olayları bir nebze öğrenmek için Saraybosna İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar ve Soykırım Müzesi’ni ziyaret edebilirsiniz. Ferhadija Caddesi’nde bulunan müze; katliam, soykırım, işkence ve tecavüzleri hatırlatmakla kalmıyor sizi adeta o döneme götürüyor. Keşke hiç yaşanmamış olsa dediğimiz bu soykırım ve katliamlarda Sırp askerlerin kullandığı işkence aletleri, kurbanlara ait kıyafetleri ve toplama kamplarının ve kurbanların işkence anlarının fotoğrafları sergileniyor. Ne yazık ki Bosna Hersek geçmişte çok büyük acılar yaşadı. Bu müze de bunu unutturmamayı amaçlayan ve yaşananlardan ders çıkarılması gerektiğini vurgulayan önemli bir yer.
Şehirde Türkiye’den hediye edilen tramvay ve troleybüsler kullanılıyor. Yukarıda fotoğrafını gördüğünüz de bunlardan biri…
Saraybosna’da Nerede Yemek Yenir?
Cevabdzinica Zeljo: Saraybosna’nın gönüllerin birincisi köftecisi. Öyle ki siparişlere yetişmek için aynı sokağa iki yer açmış sahibi. 5, 10 ve 15 porsiyonluk köfte seçenekleri bulunuyor. Açlık durumunuza göre tercih sizde.
Dveri: Hem yemekleri hem atmosferi güzel olan Dveri’nin şahane ekmekleri, gulaş ve kuru et konularak yapılan özel Dveri steaki, şarküteri tabağı, tuzlu kaymağı, ajvarı ve ev şarabı en beğenilen lezzetleri arasında. Bir de gül şeklinde gelen kendi yaptıkları bir ekmek var ki, kesinlikle yemeden dönmeyin dedirten cinsten!
Buregdzinica Sac: Saraybosna’da tüm börekçiler aynı sokakta toplanmış. Burası da onlardan biri. Fakat en çok tercih edileni ve en sevileni. Kıymalı, patatesli, peynirli ne çeşit ararsanız var! Börek alırken üzerine yoğurtlu sos döktürmeyi unutmayın.
Buregdzinica ASDZ: Burası da Saraybosna’da önerilen farklı bir börekçi. Köz kaplı ilginç pişirme yöntemleri var ve börekleri zırh ile çektikleri kıymadan yapıyorlar.
Pod Lipom: Yöresel yemekleri ve fazla iddialı çorbaları olan Pod Lipom’un fiyatları diğer yerlere göre biraz yüksek olabilir. Ama gitmeye değer.
İnat Kuca (İnat Evi): Restoran olarak kullanıldığını belirtmiştik zaten. Yöresel yemekler yemek istiyorsanız uğramanız gereken yerler arasında. Ama dediğimiz gibi son zamanlarda biraz bozduğuna dair söylentiler var.
Morica Han: Yöresel ortamdan yapılan kahve servisi ile oldukça meşhur olan Morica Han’a bir kahve içmek ve dinlenmek için uğrayabilirsiniz.
Behaç: Ardıç suyunu denemek isteyenler için doğru adres.
Mostar
Neretva Nehri’nin ikiye böldüğü şehir, aynı zamanda UNESCO Dünya Mirası listesinde. Mostar’ın simge haline gelmiş yapılarından biri olan Neretva Nehri üzerindeki Mostar Köprüsü’nü mutlaka görmelisiniz. Bu köprünü sağında Tara Kulesi, solunda ise Halebiye Kulesi bulunmaktadır. Bir diğer önemli yapı ise Mimar Sinan tarafından yapılmış nakışlı kubbeye ve yüksek minareye sahip Karagöz Bey Camii. Karagöz Bey Camii’nin yanı sıra Neretva Nehri’nin kıyısındaki kayaların üzerine yaptırılan Koski Mehmed Paşa Camii ve Mostar’ın en eski camisi Keyvan Kahya Camii de önemli camiler arasında.
Osmanlı dönemine ait en önemli eserlerden biri olan Müslüm Bey Konağı ise günümüzde konaklama hizmeti veriyor. Biscevica Evi olarak geçen Türk Evi ise Türk döneminden kalma oldukça güzel bir şekilde korunmuş bir yapı. Erkeklerin bakışlarından kadınları korumak için yüksek duvarlarla çevrili ve haremlik selamlık kısımları var. Dilerseniz avlusunun sol tarafında bulunan dükkandan hediyelik eşya alabilirsiniz.
Mostar’ın en önemli müzelerinden olan Eski Köprü Müzesi’dir. Müzenin temel kısmı Mostar Köprüsü’nün sağında bulunan Tara Kulesi’nde yer alıyor. Üç farklı bölümden oluşan müzenin ilk kısmı Tara Kulesi’nin kendisi, ikincisi kulenin alt kısmı ve üçüncüsü ise kulenin dibinde bulunan Labirent olarak adlandırılan kısımdır.
İkinci Dünya Savaşı’nda Mostar’ı savunurken ölenleri ziyaret etmek isterseniz Partizan Abidesi’ne uğrayabilirsiniz. Son olarak Saraybosna’da olduğu gibi Mostar’daki Saat Kulesi ve Bakırcılar Çarşısı da gezilecek yerler arasında.
Yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz kubbeli yapı, Mostar’da bir Osmanlı mezarlığının girişindeki eser. Bugün ise şehit mezarlığı, Bosna Savaşı’nda ölenler de orada yatıyor. Solda savaş sırasında zarar görmüş hali var, sağda ise bizim çektiğimiz fotoğrafta bugünkü hali. Bütün şehir bu kadar şanslı değil maalesef. Bu şekilde renovasyon yapma imkanı olmamış tüm şehirde.
Kravitse Şelalesi
Mostar’a 40 km uzaklıkta yer alan Kravitse Şelalesi kesinlikle görmeniz gereken yerlerden biri. Trebijat Nehri’nin suları 30 metre yükseklikten inerek harika bir doğa görüntüsü oluşturuyor. Şelalenin civarında eski bir değirmen ve küçük bir mağara bulunuyor. Yaz aylarında rafting yapmak için tercih edilen Kravitse Şelalesi, herkes için eğlence ve dinlenme mekanı.
Mostar’da Nerede Yemek Yenir?
Restoran Lagero’da muhteşem bir manzara karşısında yemeğinizi yiyebilir ve içkinizi yudumlayabilirsiniz.
Restoran Hindin Han’ın kocaman porsiyonlarıyla midenize lezzet ziyafeti çektirebilir ve Cafe de Alma’da kahvenizi içebilirsiniz.
Çok sevilen National Restaurant Cevabdzinica Tima’da bölgenin en lezzetli ve uygun fiyatlı köftesini yiyebilirsiniz. Küçük olmasına rağmen atmosferiyle sizi saracak olan bu mekanın çalışanları da samimi ve güler yüzlü.
Bunların dışında yemek yiyebileceğiniz yerler arasında Konoba Taurus, Food House Mostar, Restoran Harmonija bulunuyor.
